Voor moedertaal en vaderland krijgt de vierjaarlijkse Leon Elautprijs van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren. Het is een schitterende bekroning voor onze pogingen om meer interesse te wekken voor de schrijver die met 70 werken aan de basis ligt van de Vlaamse romanliteratuur. ‘ Vanhecke is er in geslaagd om met de vele feiten en bronnen toch een levendig portret te geven van Consciences turbulente leven in de context van zijn tijd en dat in een vlot leesbare taal’, schrijft de jury. Meer uitleg en het volledige verslag van de jury (onder voorzitterschap van Piet Couttenier) zijn te vinden op de site van de Academie: https://kantl.be/nieuws/johan-vanhecke-wint-met-conscience-biografie De prijs wordt uitgereikt op woensdag 16 oktober tijdens de openbare vergadering van de Academie.
In het recentste nummer van het kwartaaltijdschrift Wetenschappelijke tijdingen (jg. 83 (2024) nr. 2) verscheen een artikel van Johan Vanhecke: ‘Aan het graf heeft men geen vijanden. De edities van de Volledige Werken van Hendrik Conscience’. Dit artikel sluit naadloos aan bij de pagina ‘Edities Volledige Werken’ op deze Hendrik Conscience pagina https://hendrikconscience.com/de-volledige-werken-edities/. Al tijdens zijn leven werken zijn Volledige werken al vier keer uitgegeven, telkens een beetje meer teksten dan de vorige keer. Na zijn overlijden werd dit nog twee keer volledig overgedaan. De intenties van de uitgevers waren steeds zeer commercieel en het waren ook de uitgevers die er het meest aan verdienden. Dit artikel is gebaseerd op origineel bronnenmateriaal. De tekst van het artikel is ook terug te vinden op de site van Folio magazines: https://www.foliomagazines.be/artikels/aan-het-graf-heeft-men-geen-vijanden-de-edities-van-de-volledige-werken-van-hendrik Veel leesplezier!
Alle vertalingen van Hendrik Conscience, waarnaar ik een verwijzing heb gevonden, staan nu opgelijst op de website https://hendrikconscience.com/ onder het kopje Bibliografie / Vertalingen. Het is toch wel indrukwekkend om vast te stellen dat zijn oeuvre volledig vertaald is in het Frans en het Duits, en zowat de helft in het Engels, het Tsjechisch, het Deens, het Spaans en het Italiaans. En dat er ook vertalingen verschenen in Noord- en Zuid-Amerika en in Azië. In sommige landen zijn er minder werken van Conscience vertaald, maar in totaal zijn we toch al aan 23 talen. De zoektocht was lang maar leerzaam en van veel vertalingen heb ik zelfs maar één enkel exemplaar gevonden in een of andere bibliotheek, of soms in een antiquariaat. Er zijn dus ongetwijfeld ook heel wat vertalingen verloren gegaan. Oorlogen zijn voor bibliotheken heel nefast gebleken. Aanvullingen zijn dus altijd welkom en kunnen doorgestuurd worden via de contactpagina van de website.
Om het een beetje vooruit te laten gaan, heb ik meteen ook maar de vertalingen in het Deens, Zweeds, Noors, Fins en IJslands online gezet. Een eerste blik zal duidelijk maken dat de Deense vertalingen met 23 titels veruit in de meerderheid zijn. Opvallend is ook dat er in enkele gevallen twee vertalingen zijn, maar evenzeer valt het op dat geen enkel boek ooit herdrukt werd. Daar staat wel tegenover dat 17 van de romans eerst als feuilleton in de krant verschenen. Vindt het volledige overzicht op https://hendrikconscience.com/conscience-in-het-hoge-noorden/
34 romans van Conscience kenden een Italiaanse vertaling en dat levert zo’n 90 verschillende Italiaanse edities op. Weer een mooi voorbeeld van de internationale uitstraling van de man die zijn volk leerde lezen. Zes van die romans werden pas in de twintigste eeuw vertaald, en de opvallendste daarbij is Il leone di Fiandra, die pas in 1945 op de markt kwam. Je vindt de volledige lijst, alsook enkele links naar interessante artikels hierover, in het menu onder Bibliografie/Italiaanse vertalingen. (https://hendrikconscience.com/conscience-in-italie-ontdek-zijn-werken-in-vertaling/)
Op 17 en 18 maart kan je in Lubbeek een begeleide Consciencewandeling volgen door het Hageland, zo’n 7 km lang.
Conscience nam in 1831 deel aan de 10 daagse veldtocht, en overnachtte vlak bij Lubbeek in de aanloop naar de slag bij Leuven. 150 jaar later, op 5-9-1981, werd een met bordjes gemarkeerde Consciencewandeling ingehuldigd.
Deze wordt nu twee keer gewandeld onder de leiding van natuurgids en Conscienceliefhebber Marc Artois. Hij geeft uitleg over Conscience en zijn link met de buurt en de wandeling. Op drie plaatsen worden fragmenten uit het werk van Conscience voorgelezen.
De wandeling loopt in hoofdzaak langs drie holle wegen. Het interessante is dat Conscience zeer waarschijnlijk zelf langs die wegen gewandeld heeft. In 1854 kwam hij samen met zijn vriend, de dichter Jan van Beers naar Houwaert, ter gelegenheid van Roeselberg kermis, en logeerde er in de oude pastorij. Jan van Beers was een van de vaste wandelpartners van Conscience en kende de buurt daar goed, aangezien hij zijn jeugd daar had doorgebracht. Consciences volgende roman, De Plaeg der dorpen (1855), over drankmisbruik, speelt zich daar in de buurt af.
En net zoals Conscience zijn medewandelaars steevast onderhield over de zeldzame planten die ze op hun tochten tegen kwamen, zal er ook hier vooral aandacht uitgaan naar de aanwezige landschaps- en natuurwaarden.
Een goed idee van de internationale uitstraling van Hendrik Conscience geeft het overzicht van de Spaanse vertalingen. Niet alleen gaat het om 32 van zijn romans (soms in verschillende vertalingen) en 11 verhalen, maar vooral valt de verspreiding op. Het gaat niet alleen om Spanje, maar ook Zuid- en Midden-Amerika waren in zijn ban. Sommige romans zijn zelfs enkel in Bolivia, Chili of Argentinië verschenen. En toen Conscience in 1883 stierf, stond dat in de Spaanse kranten op de voorpagina. Ik heb voor het samenstellen van de Spaanse bibliografie gebruik kunnen maken van de doctoraalscriptie uit 2005 van Elisenda Saguer over de receptie van Conscience in Spanje, waarin zij 69 edities uit Spanje beschreef. Op deze pagina zijn ook links naar twee artikels van haar over dit onderwerp. Alles is terug te vinden op https://hendrikconscience.com/conscience-in-het-spaans/
In de Citta-bijlage van de Gazet van Antwerpen dit weekend (7-8 oktober) staat een 10.000 stappen wandeling, die vertrekt aan het geboortehuis van Conscience en eindigt op de plaats waar hij De Leeuw van Vlaenderen schreef. Ook de stukjes over de leuke stops onderweg bevatten nog interessante informatie over hem. Hier alvast een link naar de websiteversie, die nog lichtjes afwijkt van de gedrukte: https://www.gva.be/cnt/dmf20230926_93083978
Wie de lezing over het debuut van Conscience op het Schoonselhof afgelopen 11 juli gemist heeft, kan ze bekijken en beluisteren op: https://www.youtube.com/watch?v=DaMyWwaQ-HQ
Hendrik Conscience 