Ter gelegenheid van de 213de verjaardag van Hendrik Conscience vorige week heb ik een vrij onbekend artikeltje opgeduikeld waarin de auteur, Hendrik Sermon, vertelt over een ontmoeting die hij had met Hendrik Conscience in 1859. Dat was op de dag dat in Brussel de Congreskolom werd ingehuldigd. Het is anekdote die ondergesneeuwd is, omdat de centrale figuur in dit grappige verhaal eigenlijk de jonge socialist Emiel Moyson is, naar wie het socialistisch ziekenfonds in Oost- en West-Vlaanderen jarenlang genoemd is. De tekst draagt de titel Het lied van de Colonne du Congrès, en ik heb er wat extra uitleg en illustraties aan toegevoegd. https://hendrikconscience.com/conscience-ontmoet-emile-moyson/
Eigentijdse getuigenissen over Conscience.
Ik ben begonnen met het toevoegen van een reeks vrijwel onbekende anekdotische getuigenissen over Conscience. Ze zijn terug te vinden in de menubalk onder Verhalen/Eigentijdse getuigenissen. De eerste getuigenis komt uit een reeks van drie die Jan Alfried de Laet schreef naar aanleiding van het overlijden van Conscience. De Laet kende Conscience al sinds zijn tienerjaren. Deze eerste herinnering gaat vooral over Consciences jeugdige wetenschappelijke passie voor de natuur en zijn experimenten met hommels. (Klik op onderstaande link voor de tekst !)
Conscience in Brussel
Op zaterdag 14 juni spreek ik om 14u30 in de openbare bibliotheek van Ukkel over wat Conscience allemaal uitgespookt heeft in Brussel.
De nadruk ligt uiteraard op de jaren dat hij conservator was van het Wiertzmuseum, van september 1868 tot aan zijn dood. Hij was toen al een gevierd schrijver, met een grote internationale uitstraling. Het waren jaren waarin diep verdriet en groot geluk mekaar afwisselden en waarin zijn gezondheid het geregeld liet afweten. Zijn bezorgdheid om de verdrukking van het Nederlands bleef groot en werd in Brussel door verschillende groepen ondersteund. Het valt ook op hoezeer hij aansluiting vond bij de liberale verenigingen.
Met 21 boeken en een operalibretto op 13 jaar tijd lag zijn literaire productie nog steeds heel hoog, hoewel de kwaliteit nogal wisselde. Toch vinden we hier enkele van zijn beste werken behoren: De kerels van Vlaanderen, De oom van Felix Roobeek, De schat van Felix Roobeek, Eene 0 te veel en Geld en Adel.
Spotten met Conscience
Deze geweldige spotprent toont Hendrik Conscience die, blijkbaar beschonken, de mensen toespreekt op een tafel in een kroeg. Deze prent staat ook op het omslag van een dun boekje, waarin men de draak steekt met Conscience. Over wanneer deze prent gemaakt is, liepen de meningen lange tijd uiteen. Een gelukkige vondst in het Antwerpse Felixarchief maakte een eind aan alle gissingen. Het verhaal achter deze spotprent vertelde ik in 2023 in het tijdschrift Zuurvrij . Dat artikel staat nu online op: https://letterenhuis.be/nl/content/conscience-als-draeijer
Conscience in Azerbeidjan
Straffe vaststelling: in Azerbeidjan zijn momenteel meer titels van Conscience beschikbaar dan in Vlaanderen. De bundel Flamand həyatından hekayələr uit 2024 bevat de romans De Loteling, Baas Ganzendonck, Blinde Rosa en De arme edelman. De Leeuw van Vlaanderen is uitgegeven in 2023 onder de titel: Flamand Şiri. Vertalingen door Anar Rəhimov bij uitgeverij Alatoran.
Op de achterflap van Flamand həyatından hekayələr staat: De wereldberoemde schrijver Hendrik Conscience (1812-1883) wordt gezien als een meester onder de Belgische schrijvers in de Vlaamse taal en is bij lezers vooral bekend om zijn werk “De Leeuw van Vlaanderen”. Toen deze verhalen uit deze bundel werden geschreven, werd België in het Frans bestuurd en werd Frans beschouwd als de taal van de adel en de hogere klasse. Het boek beschrijft op knappe wijze het plattelandsleven in 19e-eeuws België, de beroepen van de mensen, de turbulente gebeurtenissen die destijds in Europa plaatsvonden, de sociale ongelijkheid en romantische, loyale en ongewone liefdesaffaires. Wellicht heeft geen enkele schrijver deze periode in Europa zo natuurlijk in zijn werk weergegeven als Conscience.
Leon Elautprijs voor de biografie van Hendrik Conscience uitgereikt.
Zoals vorige maand vermeld, kreeg Johan Vanhecke voor zijn biografie van Hendrik Conscience de vierjaarlijkse Leon Elautprijs van de KANTL. Die werd op 16 oktober overhandigd in de zaal van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren in Gent.
Hopelijk weet deze prijs nieuwe interesse te wekken voor de man die zijn volk leerde lezen. Om hierbij te helpen worden op https://hendrikconscience.com/contact/ meerdere lezingen aangeboden. En uiteraard is de recente heruitgave van Het ijzeren graf nog steeds beschikbaar
Het volledige dankwoord van de laureaat kan u vinden op https://www.youtube.com/watch?v=W-Pht48EJBY
De biografie van Conscience bekroond!
Voor moedertaal en vaderland krijgt de vierjaarlijkse Leon Elautprijs van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren. Het is een schitterende bekroning voor onze pogingen om meer interesse te wekken voor de schrijver die met 70 werken aan de basis ligt van de Vlaamse romanliteratuur. ‘ Vanhecke is er in geslaagd om met de vele feiten en bronnen toch een levendig portret te geven van Consciences turbulente leven in de context van zijn tijd en dat in een vlot leesbare taal’, schrijft de jury. Meer uitleg en het volledige verslag van de jury (onder voorzitterschap van Piet Couttenier) zijn te vinden op de site van de Academie: https://kantl.be/nieuws/johan-vanhecke-wint-met-conscience-biografie
De prijs wordt uitgereikt op woensdag 16 oktober tijdens de openbare vergadering van de Academie.
De bibliografie is voltooid!
Aan het graf heeft men geen vijanden
In het recentste nummer van het kwartaaltijdschrift Wetenschappelijke tijdingen (jg. 83 (2024) nr. 2) verscheen een artikel van Johan Vanhecke: ‘Aan het graf heeft men geen vijanden. De edities van de Volledige Werken van Hendrik Conscience’. Dit artikel sluit naadloos aan bij de pagina ‘Edities Volledige Werken’ op deze Hendrik Conscience pagina https://hendrikconscience.com/de-volledige-werken-edities/. Al tijdens zijn leven werken zijn Volledige werken al vier keer uitgegeven, telkens een beetje meer teksten dan de vorige keer. Na zijn overlijden werd dit nog twee keer volledig overgedaan. De intenties van de uitgevers waren steeds zeer commercieel en het waren ook de uitgevers die er het meest aan verdienden. Dit artikel is gebaseerd op origineel bronnenmateriaal. De tekst van het artikel is ook terug te vinden op de site van Folio magazines: https://www.foliomagazines.be/artikels/aan-het-graf-heeft-men-geen-vijanden-de-edities-van-de-volledige-werken-van-hendrik
Veel leesplezier!
Vertalingen in 23 talen en over de hele wereld
Alle vertalingen van Hendrik Conscience, waarnaar ik een verwijzing heb gevonden, staan nu opgelijst op de website https://hendrikconscience.com/ onder het kopje Bibliografie / Vertalingen. Het is toch wel indrukwekkend om vast te stellen dat zijn oeuvre volledig vertaald is in het Frans en het Duits, en zowat de helft in het Engels, het Tsjechisch, het Deens, het Spaans en het Italiaans. En dat er ook vertalingen verschenen in Noord- en Zuid-Amerika en in Azië. In sommige landen zijn er minder werken van Conscience vertaald, maar in totaal zijn we toch al aan 23 talen. De zoektocht was lang maar leerzaam en van veel vertalingen heb ik zelfs maar één enkel exemplaar gevonden in een of andere bibliotheek, of soms in een antiquariaat. Er zijn dus ongetwijfeld ook heel wat vertalingen verloren gegaan. Oorlogen zijn voor bibliotheken heel nefast gebleken. Aanvullingen zijn dus altijd welkom en kunnen doorgestuurd worden via de contactpagina van de website.
Hendrik Conscience 